XXI a`sir bosag`ası’nda adamzat wo`zinin` keleshegi haqqi’nda woy-pikir ju`ritip, keleshekte woni’n` jasawi’ ushi’n za`ru`r bolg`an tiykarg`i’ shiyki zat nelerden turatug`i’nli’g`i’n aldi’nnan belgiley baslag’an. Bu`gingi ku`nde energiya adam turmi’si’ni’n` yen` tiykarg`i’ qurawshi’si’ boli’p, adamzat birinshi jali’n ji’lli’li’g`i’n paydalani’wdan baslap ha`zirgi ku`ndegi atom elektrostanciyalari’na shekemgi da`wirdi basi’p wo`tti.Bu`gingi ku`nge kelip energetikani’n` yen` tiykarg`i’ mashqalalari’ni’n` biri bir ta`repten jer planetasi’ni’n` mineral resurslari’ni’n` kemeyiwi boli’p tabi’lsa, yekinshi ta`repten da`stu`riy energiya tu`rlerinen paydalani’w bir qatar ekologiyali’q mashqalalardi’ keltirip shi’g`ari’wi’ yesaplani’ladi’, wo`z gezeginde bul mashqalalar adamlardi’n` den sawli’g`i’n to`menletiw menen birge turmi’s ta`rizimizdin` pa`seyip ketiwine sebep boladi’. Keleshekte a`wladlari’mi’zg`a da`stu`riy energiya dereginin` belgili bir bo`legin saqlap qali’w, ekologiyali’q apatshi’li’qti’n` aldi’n ali’w maqsetinde da`stu`riy bolmag`an energiya dereklerinen paydalani’wdi’ bu`gingi ku`nnen basladi’q. Al`ternativ energiyani’n` da`stu`riy bolmag`an tu`rlerine quyash ha`m samal energiyasi’, ten`iz tolqi’nlari’ni’n` ha`m i’ssi’ dereklerdin`, sonday-aq okean suwlari’ni’n` qa`ddilerinin` ko`teriliw kiredi. Usi’ ta`biyg`i’y resurslar tiykari’nda ha`r tu`rli elektrostanciyalar quri’w mu`mkinshiligine iyemiz.Samal, geotermal`, quyash ha`m suw qa`ddinin` ko`teriliw yesabi’nan isleytug`i’n elektrstanciyalar ekologiyali’q ta`repten ziyansi’z ha’m qa`wipsiz boli’p tabi’ladi’. Ha`r bir ma`mlekettin` rawajlani’w da`rejesi, woni’n` resurslar menen ta`miynleniwine baylani’sli’ boladi’.Statistikali’q mag’li’wmatlarg’a qarag’anda Qaraqalpaqstan Respublikasi’ da Quyash energiyasi’nan paydalani’w ushi’n u’lken imkaniyatlarg’a iye u’lke boli’p,bir ji’lda 365 ku’n bolatug’i’n bolsa soni’n’ 300 den arti’q ku’ni quyashli’ boli’p keledi.Bul energiya deregi sipati’nda quyashtan paydalani’w respublikami’z ushi’n ju’da qolayli’ degenimiz. Quyash energiyasi’nan paydalani’w menen bir qatarda bizin` u`lkemizde samal energiyasi’nan paydalani’w ushi’n da u`lken mu`mu’kinshilik bar.Ja’han a’debiyatlari’nan bizge belgili (1-2) samal generatori’ samaldi’n’ tezligi 3 m/s qa ten’ bolg’anda tok islep shi’g’ara baslaydi’.Islep shi’g’ari’li’p ati’rg’an quwatli’li’qti’n’ yen’ maksimal ma’nisi 15 m/s ta baqlang’an. Qaraqalpaqstan Respublikasi’ sharayati’nda da bunday elektrostaciyalar quri’w ju’da qolayli’ wori’n boli’p tabi’ladi’.Sebebi Respublikamizdag’i’ hawa rayi’ni’n’ baqlawlari’na qarag’ani’mi’zda ha’r ayda wortasha 7 m/s tezlikte samal yesedi.Demek bul ko’rsetkishler bizdin’ sharayati’mi’zda da da’sturiy bolmag’an energiya dereklerinen (samal energiyası’) paydalani’w mumkinshiligine iye yekenligimizden derek beredi.Juwmaqlap aytatug’i’n bolsaq ma’mleketimizde da’sturiy yemes (quyash ha`m samal) energiya dereklerinen paydalani’wda kishi quyash elektrostanciyalari’n quri’w,samal ko’p yesetug’i’n jerlerde ta’jriybe sipati’nda bolsa da wonsha u’lken bolmag’an samal elektr qurilmalari’ wornati’li’p, qay da’rejede islewi si’nap ko’rilse maqsetke muwapi’q boladi’.Yeger usi’nday u’skeneler si’nawdan jaqsi’ wo’tse,rezerv energiya dereklerine aylani’wi’, da’sturiy usi’lda islep shi’g’ari’li’p ati’rg’an elektr energiyalari’n tejewge xi’zmet yetiwi mu’mkin.No'kis Rayoni' XBMXMT ha'm SHBne qarasli' 22-sanli' uli'wma worta bilim beriw mektebinin' fizika pa'ni woqi'ti'wshi'si' Saylauov Ag'i'lash Baxi't uli'
